09.11.2009

ΕΞΟΡΜΗΣΕΙΣ - Φαράγγι Ρίχτι

Οι ορειβατικοί Σύλλογοι Μοιρών και Αγίου Νικολάου

Στα Φαράγγια Ρίχτι και Χα

Του Δακανάλη Μανόλη   Αντιπροέδρου ΕΟΣ Μοιρών

Φωτογραφίες : Ντρετάκης Μανώλης

Νωρίς το πρωί στις 14 Ιουνίου 2009 αναχωρήσαμε περίπου 17 μέλη του συλλόγου μας για το χωρίο Έξω Μουλιανά του Δήμου Σητείας, με προορισμό να περάσουμε το πανέμορφο και μαγευτικό φαράγγι του Ρίχτι.

Στο χωριό, μας περίμεναν άλλοι 15 ορειβάτες του ορειβατικού Αγίου Νικολάου, για να πεζοπορήσουμε μαζί στο φανταστικό αυτό τοπίο, στα πλαίσια συνεργασίας των δύο συλλόγων με αρχηγό το Γιώργη Σταυρακάκη.

Το φαράγγγι του Ρίχτι μήκους 7 χιλιομέτρων περίπου αρχίζει από το βουνό Όρνο και καταλήγει στο Κρητικό Πέλαγος. Κατά μήκος του ποταμού αναβλύζει από πολλά σημεία πηγαίο νερό και σχηματίζει αέναη ροή.

Η βλάστηση είναι πάρα πολύ μεγάλη θα έλεγα οργιάζει εκατέρωθεν των όχθων του ποταμού, με πολλά πλατάνια, χαμηλές καρυδιές, πικροδάφνες (σφάκες) που έχουν γίνει ευθυτενή δένδρα και συναγωνίζονται να ξεπεράσει το ένα το άλλο. Μάλιστα συναντήσαμε μερικούς φοίνικες και πολλές συκιές. Οι κισσοί βρίσκονται σε διαρκεί σφιχταγκάλιασμα με τους κορμούς των δέντρων και σε πολλά σημεία με τα βράχια. Διατηρούνται πολλά περιβόλια με διάφορα οπορωφόρα δέντρα και την παρούσα περίοδο είναι φυτεμένα με πατάτες, μας έφεραν πολύ πίσω τότε που όλοι φυτεύαμε με αυλάκια στα χωριά μας.

Ένα περίτεχνο αρχιτεκτονικό μονότοξο γεφύρι σε ένα σημείο συνδέει τη μια όχθη με την άλλη του ποταμού και εξυπηρετεί διαχρονικά μέχρι και σήμερα αυτούς που θέλουν να περάσουν στην άλλη πλευρά. Το μονοπάτι μέσα στη πυκνή βλάστηση και κάτω από τον ίσκιο των πανύψηλων δέντρων, μας οδηγεί με ασφάλεια στη θάλασσα.

Τα ερείπια δυο νερόμυλων βρίσκονται περίπου στα μέσα του φαραγγιού. Δεν μπορούσαν οι πρόγονοι μας, να αφήσουν ανεκμετάλλευτα τόσα πολλά νερά, η δύναμη των οποίων κινούσε τους μύλους και άλεθαν όλα τα σιτηρά των. Μάλιστα το ζουρίδιο ( το μέρος που είναι φτερωτή και πέφτει με δύναμη νερό από το πηγάδι του μύλου) βρίσκετε σε άριστη κατάσταση.

Μια ξύλινη μεγάλη σκάλα που κατασκευάστηκε φέτος, μας κατέβασε στον καταρράκτη του Ρίχτι ύψους 15-20 μέτρων κάτω από την πυκνήσκιά μεγάλων πλατάνων. Ο καταρράκτης γλύφει τους βράχους σχηματίζοντας μικρούς καταρράκτες στεφανωμένους από διαμαντένια σύννεφα σταγόνων που αναλαμβάνουν να φωτίζουν με ουράνια τόξα το σκηνικό. Μάλιστα φυσούσε ισχυρός βόρειος άνεμος και έδινε έμφαση μεγαλύτερη στο παραπάνω φαινόμενο. Εκεί που πέφτουν τα νερά έχει δημιουργηθεί μια λιμνούλα με κρυστάλλινα νερά.

Μια κυρία από τον Άγιο Νικόλαο ζήλεψε αυτά τα κρυστάλλινα νερά και ως άλλη θεά Αφροδίτη έπεσε στο νερό λούζοντας τα μαλλιά της κάτω από τα παγωμένα νερά του καταρράκτη. Την ακολούθησαν ο Γεράσιμος, ο Μανόλης , ο Αποστόλης που έπεσε στο νερό σαν κήτος και άλλα άτομα.

Όλα τα παραπάνω που είδαμε σε συνδυασμό με το γύρο φυσικό περιβάλλον, προσδίδουν στο φαράγγι ιδιαίτερα χαρακτηρίστηκα, που το καθιστούν ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, μαγεύοντας τους επισκέπτες. Ύστερα από διόμισυ ώρες ρομαντικής πεζοπορίας μέσα σε αυτό το μαγευτικό τοπίο, φτάσαμε στο Κρητικό πέλαγος. Η θάλασσα ήταν αγριεμένη απειλώντας με τα μεγάλα της κύματα και συγχρόνως ήταν φιλόξενη για μας. Γευματίσαμε κάτω από τα αλμυρίκια στα τσιμεντένια τραπέζια που έχουν κατασκευάσει.

Τρέχοντας το δρόμο προς Ιεράπετρα από Παχυά άμμο, είδαμε το φαράγγι του ΧΑ σαν μια κάθετη μαχαιριά στους σταχτοκόκκινος γκρεμούς τους όρους Θρυπτή. Η μαχαιριά αυτή έχει μήκος 1800 μέτρων, άνοιγμα μέγιστο 8 μέτρα και ελάχιστο 2 μέτρα. Τα τοιχώματα έχουν ύψος από 200-400 μέτρα. Μέσα στο φαράγγι σχηματίζονται 27 καταρράκτες ύψους 8 μέχρι 36 μέτρων, που καταλήγουν όλοι σε λιμνούλες που το χειμώνα έχουν κρυστάλλινα νερά.

Στην έξοδο του φαραγγιού συναντήσαμε ένα σύμπλεγμα από νερόμυλους. Τον περασμένο χειμώνα άγνωστοι ασυνείδητοι με εκσκαφέα και φορτηγό χάλασαν ένα μύλο, πήραν τις μυλόπετρες, τη φτερωτή, τα πελέκια και ότι άλλο ήθελαν, προφανώς να τα χρησιμοποιήσουν αλλού. Έκαναν όμως σε διατηρητέα μνημεία της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Κρίμα! Τα τηλεοπτικά μέσα ενημέρωσης είχαν αναφερθεί τότε πολύ επικριτικά κατά των ασυνειδήτων κλεπτών.

Παρατηρώντας από την έξοδο το φαράγγι νιώσαμε ένα δέος, για ότι μας κατασκεύασε η φύση δισεκατομμύρια χρόνια πριν και το θαυμάζουμε εμείς σήμερα. Η θέα του φαραγγιού και τα υπέροχα λιθωματικά διάκοσμα με πολύχρωμα ζωνάρια των πετρωμάτων στα τοιχώματα αφήνουν τις καλύτερες εντυπώσεις στον επισκέπτη.

Όπως έχει δημοσιεύσει ο Π.Ο.Δ.Φ. (Παγκρήτιος Όμιλος Διάσχισης και Εξερεύνησης φαραγγιών) μέλη του οποίου ασφάλισαν τον καταρράκτη ΜΑΣΤΟΡΑ παραφάγγο του ΧΑ στις 2 Φεβρουαρίου 2008, ο Μάστορας έχει ύψος 215 μέτρα που τον καθιστά τον μεγαλύτερο καταρράκτη στην Ελλάδα και ένα από τους μεγαλύτερους στην Ευρώπη. Ο κύριος τροφοδότης είναι ο ποταμός Ντελιάρης, που ξεκινά από την νότια πλευρά της κορφής του όρους Θρυπτή (Περιοδικό Π της εφημερίδας ΠΑΤΡΙΣ τεύχος 112 Σεπτεμβρίου 2008).

Δεν πρέπει κανείς να μπει στο φαράγγι του Χα, αν δεν έχει μεγάλη πείρα στις καταρριχήσεις. Είναι λίαν επικίνδυνο και βέβαιο για ατύχημα.

Περάσαμε όλοι μας πάρα πολύ καλά, αποκτήσαμε ξεχωριστές εμπειρίες για όλα αυτά που είδαμε για πρώτη φορά.

Φαράγγι Ρίχτι

Του Αποστόλη Παυλίδη Γραμματέα ΕΟΣ Μοιρών

Φωτογραφίες : Ντρετάκης Μανώλης

 

Ήρθαν στη μνήμη τα παλιά περιβόλια.

Τ' αυλάκια να γεμίζουνε νερό τρεχούμενο ισοζυγιασμένο.

Τα φυτεμένα στο πλάι τους φυτά -πατάτες, μπάμιες, μελιτζάνες, πιπεριές, βλίτα, στίφνα και γλιστρίδες- πίνουν και ξεδιψούν, ανθίζουν και καρπίζουν κι ο περβολάρης μαζεύει και πηγαίνει στην κυρά του, πέμπει και στη Χώρα στα «κοπέλια» και στ' αγγόνια του.

Τα καρποφόρα δέντρα -ξινά λογιών λογιών, μουσμουλιές και βερικοκιές, ροδακινιές (αυτές με τα χνουδάτα μοσχομύριστα ροδάκινα) και μπουρνελιές και πολλές ροδιές (με τα κόκκινα λαϊνάτα λουλούδια αυτή την εποχή), καρυδιές και συκιές κι αναμεσώς τους βάτα και σφάκες και λυγιές να χαίρονται όλα μαζί, συνθέτοντας μια σπάνια ομορφιά. Κάτω στο ρέμα, με το τρεχούμενο νερό, οι πλατάνοι, οι λεύκες, οι εθιές, οι δενδρώδεις θεόρατες πικροδάφνες με τα βυσσινιά λουλούδια κι οι λιγαριές, πανύψηλες κι αυτές με τα κυανά τους άνθη, να συναγωνίζονται ποιά να ευχαριστήσουν πιο πολύ το ολιγόωρο ημερήσιο φως του ήλιου.

Το νερό στα κέφια του. Ρέει και τραγουδεί και κάπου - κάπου στα στενέματα των βράχων στο διάβα του, υψώνει το μελωδικό του τόνο σαν υπενθύμιση πως θα περάσει καταλιώνοντάς τους. Τα πλατανόφυλλα θροΐζουν μερακλίδικα και στήνεται καντάδα για όσους διαβαίνουν τη ρεματιά του Ρίχτι στα Έξω Μουλιανά Σητείας. Κατηφορικό το μονοπάτι, οδεύει προς τη θάλασσα. Τα μάγουλα του φαραγγιού με φρύγανα τ' ασπαλάθου, τ' αχινοποδιού, του θύμου (με τα θαλασσί άνθη) του σπάρτου, της αλαδανιάς φρυγανίζονται καλοκαιριάτικα μα επιμένουν χρόνια και χρόνια να ζουν και να επιβιώνουν. Οι σκουροκαφετείς βραχισμοί ψήνονται απ' τον καλοκαιρινό ήλιο, μα στέκουν εκεί φρουροί σταθεροί του φαραγγιού και παρόχθια ο θρίαμβος του πράσινου χαίρεται την αντίθεσή του, πίνει και μεθεί με το νερό των πηγών. Εκείνο ρέει τραγουδώντας, αλλού χάνεται δροσίζοντας τα σωθικά του φαραγγιού κι αλλού κάνει καταρράκτες και λίμνες προκαλώντας τους διαβάτες να λουστούν και να ραντιστούν με τις σταγόνες του. Χαίρεσαι το διάβα τούτο κάτω απ' τις σκιές, συμμετέχεις στο άσμα του και εύχεσαι νά 'ναι μακρύς -αιώνια- ο δρόμος του.

Ύστερα από δύο ώρες η θάλασσα. Φουρτουνιασμένη απ' το βοριά. Αφρισμένη, λευκή η ακτογραμμή.

Στα Έξω Μουλιανά οι άνθρωποι -παππούδες και γιαγιάδες- αναπολούν την παλιά ζωντάνια του χωριού. Τότε που «κοπέλια» πολλά πήγαιναν στο σκολειό, που έπαιζαν στα σοκάκια, που δροσίζονταν στα ρυάκια, στα νερά του Ρίχτι. Τώρα όλοι έφυγαν. Να εκείνο το σπίτι ήταν του Αριστόδημου με έξι παιδιά, το δίπλα του Κανάκη με τέσσερα, το βορινό της Αντιγόνης με εφτά, τ' άλλο με καμπόσα, ένα τσούρμο. Τώρα το χωριό νέκρωσε κι ερήμωσε. Μόνο οι ρογαλίδες πληθιαίνουν, οι νυχτερίδες κι οι σκλώπες και το καλοκαίρι οι τουρίστες, για να θαυμάσουν τον τόπο μας με το πέρασμά τους.

Το Λάστρος παραμένει όμορφο, γοητευτικό. Τα στενοσόκακά του ολοκάθαρα, λουλουδοστολισμένα. Οι κάτοικοί του απόμαχοι, υπερήφανοι, δροσίζονται στα ρέματά του. Ποιητικές μορφές, σταθεροί στις παραδόσεις. Μέσα τους ενδημεί το Λάστρος με τον Φραγκούλη του. Η Μαρία γελαστή, φιλόξενη, εγκάρδια, κερνά ευωδιαστό κρασί, προσφέρει ντόπια εδέσματα, νόστιμους μεζέδες.

Το φαράγγι του Χα υπερεπιβλητικό, μολογά του νερού την τέχνη, να καταλεί το βράχινο όγκο, να τον διαπλάθει σ' απίθανα αριστοτεχνικά σχήματα, ν' αφήνει εκστατικούς τους επισκέπτες, να προκαλεί τους αναρριχητές.

Η Ιεράπετρα ήσυχη ναϋλοσκεπασμένη.

Τα Βιαννίτικα αναμένουν τα λιόδεντρα να δώσουν το λάδι τους για ένα καλύτερο αύριο και στη Μεσαρά πάντα υπάρχει η γεννοβόληση παραγωγής.

Μέχρι την άλλη ορειβασία η υπομονή είναι καλός συμβουλάτορας της καθημερινότητας.

16-6-09

Αποστόλης Π. Παυλίδης

Φωτογραφίες :Ντρετάκης Μανώλης

Φωτογραφίες